Zonnebed / lounger, 15 jaar later

[Kor]

Deel 1
Voorjaar 2000 kreeg ik van goede vrienden een paar flinke stukken Iroko, voorheen als vensterbank gebruikt. Doorsnede 38 x 300 mm, al met al wel een meter of 10. Aan de bovenkant voorzien van een keiharde laklaag, aan de onderkant de nodige sporen van beugels met bijbehorende schroefgaten. Met de zomer in aantocht moest van dat hout maar eens een zonnebed worden gemaakt. Ik had wel aardig wat handgereedschap maar nog geen stationair gereedschap. Gelukkig wel een cirkelzaag met geleiderail, een lichte bovenfrees, boormachine en boorstandaard.

SketchUp had het levenslicht nog niet gezien en AutoCad was me véél te ingewikkeld, dus op de spreekwoordelijke achterkant van de sigarendoos een schetsje gemaakt. Het resultaat zal ik hieronder laten zien, met enkele opmerkingen over wat 15 jaar weer en wind en een periodiek ernstig tekortschietende verzorging hebben aangericht. Voor mezelf ook een mooie gelegenheid om te zien of ik bepaalde dingen nu anders zou aanpakken, gewapend met wat meer kennis over materiaal en methodes, o.a. dankzij dit verslavende forum en zijn deels zeer kundige leden.

Goed, genoeg gelöld, de foto’s:















Vooral die laatste vouwstand is niet bepaald ergonomisch te noemen. Blijkbaar schiet mijn ruimtelijk inzicht tekort om de gevolgen van zo’n snel schetsje volledig te overzien. Dat is tegenwoordig wel een stuk gemakkelijker geworden, ik teken nu echt alles uit in SU voor ik begin te zagen.




De dwarslatten zijn ca. 17 mm dik, geherzaagd (hergezaagd?) met de handcirkelzaag. Zo’n dikke plank op breedte gezaagd en vervolgens op z’n kant tegen de voorkant van de werkbank geklemd. Geleiderail op het blad vastgezet en zagen maar. Herzagen met de cirkelzaag geeft wel wat nawerk maar een Stanley Handyman schaafje maakt gelukkig korte metten met ruw Iroko (wrang grapje, het was een bijzonder ongelijke strijd). De latten zijn met pen en gat in het frame gelijmd.

Soms zit het tegen… bij het afronden van de hoeken van het bovenframe sloegen er flinke splinters uit het hoofdeind. Ik weet inmiddels hoe dat komt en vooral ook hoe het te voorkomen, maar toen nog niet. Dat noem je dan een “design opportunity”: freesje wat dieper gesteld, nog een keer erlangs (nu wat voorzichtiger) en de lelijke uiteinden die een afrondfrees achterlaat met een guts bewerkt tot een bijpassend profiel.





Wordt vervolgd...

 

[Kor]

Deel2
De wielen heb ik (als ik me goed herinner, geen garantie) gemaakt door ze met de decoupeerzaag ruim uit te zagen en vervolgens om een deuvel onder de bovenfrees door te draaien. De frees was daartoe in de boorstandaard geklemd. Ik zou ze nu op de draaibank maken, toch een stuk gemakkelijker… Hetzelfde geldt voor de uiteinden van de as, op de draaibank een fluitje van een cent maar 15 jaar geleden een behoorlijke uitdaging. Ik had een verstelbare gatenzaag, zo’n ding met een centreerboor en 3 poten met zaagtandjes op de uiteinden. Daarmee heb ik zowel de asgaten in de wielen als het begin van de as-uiteinden gemaakt. Deze afronding vervolgens met een beitel tot de juiste lengte gebracht. Dit gaf een bevredigende passing en het bed rolt nog steeds soepel door de tuin. Toch zou ik “met de kennis van nu” er liever een nylon lager voor maken. Door de herhaalde nat/droog cyclus beginnen beide wielen te scheuren, en aangezien er geen band is om ze bijeen te houden…
In de assteunen zit een aantrekkelijk stukje handwerk (dit vond ik toen een erg leuk uitgedacht detail, ik herinner mij nog de vreugde maar niet meer de reden). Een vierkante uitsparing tot halve dikte vanaf de binnenzijde houdt de as vast; door de buitenste helft loopt een rond gat dat het afgeronde as-uiteinde omvat. O ja, dat was de reden: door het getrapte gat kan de as er niet uitlopen en door de vierkante uitsparing ook niet draaien (al is me achteraf daarvan het bezwaar niet meer duidelijk).









De wielen zijn geborgd met 8 mm messing staaf. Centraal zit ook een stukje messing, dat vult het gat dat de centreerboor van de gatenzaag heeft achtergelaten. De assteunen zijn koud tegen het frame geplaatst (daar zou ik nu een dragende verbinding voor kiezen) en gelijmd met Bison polyurethaanlijm en gesteund door enkele deuvels. Over beiden later meer…
De poten heb ik opgebouwd uit 2 x 38 mm van verschillende lengte. Feitelijk vormt dat een halfhoutverbinding met het frame. Mijn gebrekkige lijmtechniek óf 15 jaar weer en wind, misschien zelfs de inwerking van Iroko-bestanddelen op PU-lijm, hoe dan ook, de lijmnaden zijn niet meer om aan te zien.



Ook de “lagerblokken” van de rug- en voeteneindverstelling zijn gelijmd en gedeuveld, deze verbindingen hebben ook al het nodige nawerk opgeleverd. De toepassing van 8 mm messing staaf als ongelagerde asjes voldoet prima. De asjes zijn hier aan de binnenzijde omsloten door de gelijmde blokken, aan de buitenzijde vinden ze steun in de ingefreesde gootjes in het frame. Op zich ben ik nog best tevreden over deze oplossing. Aan de onderkant van de steunpootjes zijn ook stukken messing ingezet, deze vallen in de uitsparingen in het basisframe en dragen zo de omhoog gezette delen. Van die uitsparingen heb ik er dus een paar te veel gemaakt, waarschijnlijk omdat dat zo’n lekker ambachtelijk gevoel gaf.







Rug- en voeteneind scharnieren wederom om messing rondstaf, in een dwarsstuk dat met enig IKEA ijzerwerk in het frame is vastgezet. Zo krijgt een afgedankt stoeltje toch nog iets duurzaams. Nylon ringen verminderen de wrijving tussen de bewegende delen. De hoek tussen de aansluitende delen is zo gekozen dat het omhooggaande deel vrij langs het vaste deel kan draaien. Bij een haakse aansluiting zou rotatie om een punt op halve hoogte niet mogelijk zijn.





Wordt vervolgd...

 

[Kor]

Deel 3
Ik had natuurlijk voor het kniescharnier dezelfde techniek kunnen gebruiken, maar hier heb ik gekozen voor een andere constructie. Vraag me niet waarom, ik wou gewoon een mooi scharnier in hout uitvoeren, en kwam er pas later achter dat ik een bekende methode had gevolgd. Kan me alleen nog herinneren dat ik het met mijn geringe ervaring en middelen verdraaid lastig vond, zowel het ontwerpen als het uitvoeren van de verbinding. Wel weer heel erg bevredigend als het blijkt te werken. Nu, 15 jaar later, staat het gewricht wat open als het erg onder spanning staat. De lijmverbinding in het verticale deel blijkt los te zitten. Deze extreme stand wordt in de praktijk nooit gebruikt, bij een normalere positie is het (nog) geen probleem. Nu ik nog eens weer naar dit scharnier kijk, besef ik opeens dat de zwakte in de afhankelijkheid van een derde deel ligt. De pen steekt uit de dwarsbalk, ik had hem gewoon in de beide draaiende delen moeten houden door beide delen in de lengterichting te laten verspringen. Goed, da’s voor de volgende keer.

Wat nog minder geslaagd was: ik had eerst alle latten ingelijmd, en daarna pas bedacht dat zo’n scharnier extra lengte vergt. Je hebt immers een overlap van beide delen… Noem het de vloek van de sigarendoos, die heeft me later nog wel eens veel erger dwarsgezeten. Dan maar zo goed mogelijk een verlengstuk ingezet. In de eerste jaren zag je eigenlijk alleen een lichte verspringing van de nerf, de naden zelf waren nagenoeg onzichtbaar. Dat is dus inmiddels ook niet meer zo.





Over de gaten in de planken: ik heb alle kleine gaten opgeboord tot 10mm en daarna afgeplugd. Speciaal daarvoor een proppenboortje aangeschaft. Ook zaten in de kopse kanten veel grotere gaten. Door het herzagen kon je mooi zien dat deze met een speedboor waren gemaakt. Ik had natuurlijk de eindstukken kunnen opofferen maar vond het jammer om goed hout weg te gooien. Epoxy gemengd, zaagsel erdoor, gerepareerde zijde aan de onderkant plannen. Misschien heeft het meegespeeld dat deze reparaties niet direct aan zonlicht en regen zijn blootgesteld, de epoxy is in ieder geval duidelijk beter gebleven dan de PU lijm.





Nog een overzichtje van het gebruikte gereedschap:
De cirkelzaag is een Metabo Ks 1266 S. Hele fijne zaag, vooral als je oordoppen draagt. Moet eerlijk bekennen dat ik geen andere gewend ben, deze heb ik al meer dan 20 jaar. De geleider is hier niet compleet, ik moet er nog een nieuwe splinterstrip in zetten.
De bovenfrees is een Bosch POF 500 A. De voet is al lang geleden gescheurd, en ik heb tegenwoordig een zwaardere frees. Wordt daarom alleen nog wel eens als polijstmotortje gebruikt.
De schaaf is een Stanley Handyman. Ook daar heb ik tegenwoordig wel iets beters en zwaarders voor maar deze blijft, heb ik diep in de vorige eeuw van mijn meisje gekregen (zij is ook gebleven).
De beitels zijn van Nooitgedagt, komen uit Friesland maar bevallen goed.
De hamer is een echte “Kor”, gemaakt van hetzelfde hout als het bed. Wordt netjes gebruikt voor het doel waartoe hij is bestemd, en daarnaast vooral om los te beuken wat ik met fatsoen niet klaarkrijg. De hamer slaapt altijd binnen en is nooit in de teakolie gezet, vandaar het kleurverschil met het bed.
De decoupeerzaag is mijn ouwe trouwe Bosch GST 60 PAE. Erg veel gebruikt, wel zuinig op geweest. Ik heb lang gedacht dat hij onverwoestbaar is, maar hij begint als hij warm wordt steeds meer als een koude Golf diesel te klinken. Zal eens naar een opvolger uitkijken.





En dan de materiaalkeuze:
Iroko wordt wel als teak-vervanger bestempeld. Het is niet zo stabiel als teak, het werkt en scheurt meer, maar als je ziet hoe dit bed er bij staat als het (eindelijk weer eens) wordt schoongeboend en geolied is het toch wel een mooie duurzame houtsoort. Wij zijn qua onderhoud echt schandalig nalatig geweest…
Beuken deuvels: dat is voor mij tussen al die fantastische informatie op dit forum zo’n klein pareltje, dat iemand met verstand van zaken (ik denk dat het Tuoh was) je duidelijk maakt dat beuken deuvels in vochtige omstandigheden niets te zoeken hebben. Ik heb 15 jaar geleden in blind vertrouwen deuvels “voor het leven” gezet, en heb de meeste inmiddels moeten vervangen.
Bison polyurethaan constructielijm, zeewaterbestendig enzo… Ik ben eigenlijk wel benieuwd of iemand deze ervaring deelt of er een verklaring voor heeft. Na ca. 10 jaar begonnen de eerste lijmverbindingen los te laten. Het waren niet alleen de meest vochtgevoelige verbindingen. De lijm leek volledig te zijn verpulverd. Komt dat door vocht? Door vorst? Door stoffen in Iroko? Ik heb wel eens gehoord dat er nogal wat kiezelzuur in Iroko zit, kan dat de oorzaak zijn? Anyway, ik kies voortaan andere lijm voor weer en wind werk.
Epoxy: dit heeft zich voor mij volledig bewezen. Het stopwerk is nog als nieuw, geen scheuren, geen krimp. Moet er wel bij aantekenen dat ik het alleen uit het zicht en dus buiten direct zonlicht heb toegepast.

Ik hoop dat ik niet te lang van stof ben geweest. Commentaar is uiteraard welkom.
Groet, Kor

 

[SunRayes]

Wauw, dat is mooie bank geworden.
Heel netjes afgewerkt en die extra uitgefreesde hoeken zijn een mooi detail.

Om te zien of je het nu anders zou doen zal je een nieuwe bank moeten maken. Wanneer begin je?

Groeten, Raymond

 

[Kor]

Dank je Raymond,
Een nieuwe bank zit er voorlopig niet in, we hebben eerst andere plannen. Maar dat ik e.e.a. nu anders zou doen staat vast.
Er ligt overigens nog wel een flink stuk van dit hout...
Groet, Kor

 

[henkverhaar]

Nee, PU lijm verpulvert standaard aan de lucht. Is een eigenschap van het polymeer zelf. Heeft ook te maken met het feit dat het uithardt (polymeriseert) onder invloed van water...

 

[Ronald L.]

Mooi bed.
Dat achterkant van een sigarendoos verhaal komt mij heel bekend voor, ik teken tegenwoordig bijna alles ook eerst uit om verrassingen te voorkomen.