Het initiatief van Frans Dulcimer is een goede reden om eens aan de slag te gaan en wat te schrijven over handschaven. Ik beschouw mezelf echt niet als expert en hoop dan ook op veel aanvullingen en verbeteringen.
Om ergens mee te beginnen wil ik de vraag proberen te beantwoorden, waarom zou je tegenwoordig nog handschaven gebruiken? Overal zijn toch machines voor die alles veel beter en sneller kunnen?
Die machines hebben echter een groot nadeel, ze zijn duur en hebben veel ruimte nodig. Om de kwaliteit te kunnen benaderen die je met handschaven halen kunt zit je al gauw in de professionele hoek. Grote stationaire machines passen ook niet in een schuurtje in een typische Nederlandse nieuwbouwwijk. Handschaven is dan een goed alternatief. Er is ook nog een middenweg mogelijk. Ik heb een oud gammel Elektra Beckum vlakvandiktebankje staan. Die levert zeker geen kwaliteit af, maar doet wel het zware werk, dat vervolgens met handschaven zuiver op maat en mooi vlak te krijgen is.
Nadeel van handschaven is dat er een leerweg aan vast zit en dat het fysieke inspanning kost. Dat kan je ook als uitdaging zien. Het is juist leuk om iets te leren dat moeilijk is. Het geeft mij meer voldoening als ik een plank met een schaaf mooi vlak heb gemaakt dan met de bandschuurmachine. En een beetje fysieke inspanning is goed voor je gezondheid.
Sommige mensen denken dat je met machines beter kwaliteit kunt bereiken. Alles is veel precieser denken ze dan. Niets is minder waar. Een geschaafd oppervlak is mooier dan een geschuurd oppervlak. Je kunt zo van de schaaf naar het afwerken gaan. Onder een dikke laag vernis zal je geen verschil meer zien, maar als je afwerkt met olie of was, dan is het de moeite waard om te schaven. De houtvezels worden met een schaaf namelijk vlak afgesneden ipv gescheurd zoals met schuren gebeurd. Je kunt ook heel precies werken doordat je met schaven langzaam op de gewenste maat toe werkt. Een lade nauwkeurig in een kast passen, een lat nauwkeurig op lengte schaven, slecht aansluitende kasten netjes gelijk maken. Dat alles is met een schaaf vanzelfspekend, met machines dit je toch even te kijken. Je kunt met een schaaf ook een plank echt tot op de rand en in alle hoeken vlak en strak krijgen. Waar je met een schuurmachine toch algauw "weke" randen krijgt, kun je een rand zo strak schaven dat je je huid er aan openhaald. Na het afwerken kan je onder strijklicht vaak zien dat een geschuurd paneel naar de hoeken toe wegvalt, met een schaaf kan je dat voorkomen.
En dan de snelheid. Als je eens kijkt naar de schepen waar onze voorvaderen mee oorlog gingen voeren. Zo'n grote driemaster, helemaal opgetuigd met houtsnijwerk aan alle kanten, net alsof ze aan een parade mee gingen doen, zo'n schip werd in 3 maanden gebouwd! Als je met handgereedschap werkt moet je wel slim werken en stoppen met te denken als een machine. Niet zichtbare delen worden niet zo glad afgewerkt als de zichtkant. Je gaat niet alles afmeten maar markeert de onderdelen aan elkaar af. Zet een potloodlijntje en schaaf tot dat weg is, dan past het in 1 keer. Je moet ook bedenken dat wij in onze schuurtjes geen serieproductie doen. Met machines werken betekend ook veel instelwerk, er moeten hulpstukken gemaakt worden en proefstukjes om al die instellingen te testen. In de tussentijd was je met een schaaf al klaar geweest. En ondertussen ben je dan wel echt met hout bezig geweest en heb je je materiaal beter leren kennen.
En dan heb je nog het stofprobleem, de geluidsoverlast en het gevaar om je vingers te verliezen. Kortom je kunt de vraag beter omdraaien. Waarom zou je als hobbyist met machines willen werken?
Om ergens mee te beginnen wil ik de vraag proberen te beantwoorden, waarom zou je tegenwoordig nog handschaven gebruiken? Overal zijn toch machines voor die alles veel beter en sneller kunnen?
Die machines hebben echter een groot nadeel, ze zijn duur en hebben veel ruimte nodig. Om de kwaliteit te kunnen benaderen die je met handschaven halen kunt zit je al gauw in de professionele hoek. Grote stationaire machines passen ook niet in een schuurtje in een typische Nederlandse nieuwbouwwijk. Handschaven is dan een goed alternatief. Er is ook nog een middenweg mogelijk. Ik heb een oud gammel Elektra Beckum vlakvandiktebankje staan. Die levert zeker geen kwaliteit af, maar doet wel het zware werk, dat vervolgens met handschaven zuiver op maat en mooi vlak te krijgen is.
Nadeel van handschaven is dat er een leerweg aan vast zit en dat het fysieke inspanning kost. Dat kan je ook als uitdaging zien. Het is juist leuk om iets te leren dat moeilijk is. Het geeft mij meer voldoening als ik een plank met een schaaf mooi vlak heb gemaakt dan met de bandschuurmachine. En een beetje fysieke inspanning is goed voor je gezondheid.
Sommige mensen denken dat je met machines beter kwaliteit kunt bereiken. Alles is veel precieser denken ze dan. Niets is minder waar. Een geschaafd oppervlak is mooier dan een geschuurd oppervlak. Je kunt zo van de schaaf naar het afwerken gaan. Onder een dikke laag vernis zal je geen verschil meer zien, maar als je afwerkt met olie of was, dan is het de moeite waard om te schaven. De houtvezels worden met een schaaf namelijk vlak afgesneden ipv gescheurd zoals met schuren gebeurd. Je kunt ook heel precies werken doordat je met schaven langzaam op de gewenste maat toe werkt. Een lade nauwkeurig in een kast passen, een lat nauwkeurig op lengte schaven, slecht aansluitende kasten netjes gelijk maken. Dat alles is met een schaaf vanzelfspekend, met machines dit je toch even te kijken. Je kunt met een schaaf ook een plank echt tot op de rand en in alle hoeken vlak en strak krijgen. Waar je met een schuurmachine toch algauw "weke" randen krijgt, kun je een rand zo strak schaven dat je je huid er aan openhaald. Na het afwerken kan je onder strijklicht vaak zien dat een geschuurd paneel naar de hoeken toe wegvalt, met een schaaf kan je dat voorkomen.
En dan de snelheid. Als je eens kijkt naar de schepen waar onze voorvaderen mee oorlog gingen voeren. Zo'n grote driemaster, helemaal opgetuigd met houtsnijwerk aan alle kanten, net alsof ze aan een parade mee gingen doen, zo'n schip werd in 3 maanden gebouwd! Als je met handgereedschap werkt moet je wel slim werken en stoppen met te denken als een machine. Niet zichtbare delen worden niet zo glad afgewerkt als de zichtkant. Je gaat niet alles afmeten maar markeert de onderdelen aan elkaar af. Zet een potloodlijntje en schaaf tot dat weg is, dan past het in 1 keer. Je moet ook bedenken dat wij in onze schuurtjes geen serieproductie doen. Met machines werken betekend ook veel instelwerk, er moeten hulpstukken gemaakt worden en proefstukjes om al die instellingen te testen. In de tussentijd was je met een schaaf al klaar geweest. En ondertussen ben je dan wel echt met hout bezig geweest en heb je je materiaal beter leren kennen.
En dan heb je nog het stofprobleem, de geluidsoverlast en het gevaar om je vingers te verliezen. Kortom je kunt de vraag beter omdraaien. Waarom zou je als hobbyist met machines willen werken?