Waar wordt een Varken voor gebrukt?

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.679
5
Een typisch nederlandse schaaf is het "varken". Dit is een soort veerploeg, maar dan met een hele hoge schaats, zonder zijgeleider maar meestal wel een diepte aanslag. Zo eentje:

Varken.jpg

Hoe je hem gebruikt lijkt me duidelijk. Eerst maak je een groef met een normale veerploeg. Als het dan nog een stuk dieper moet zijn dan zet je het varken in. Die stokken lijken me als handvat bedoeld, eventueel kan de leerjongen aan de voorste stok trekken. Mijn vraag is, wat voor specifieke toepassing had zulke diepe groeven? En waarom alleen in Nederland?
 

Ernest Dubois

Post veel
7 jun 2013
1.032
2
shinglemaker.wordpress.com
Is het zo dat zo'n schaaf geen geleider heeft zoals in de foto van Kees? Want ik heb een vergelijkbare schaaf die een groef van 5 mm breedte tot een diepte and 40 mm kan schaffen maar dan wel met geleider. Is die dan geen varken? Ik moet zeggen ik heb nooit een groef van 5 x 40 mm gezien.
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.679
5
Deze varkens zijn al in productie sinds de 18e eeuw, minstens. En getuige mijn foto hierboven van die Nooitgedagt schaaf die er niet heel oud uit ziet, moet er tot in de twintigste eeuw vraag naar geweest zijn. Misschien om grote sponningen te maken, even een groef verticaal en een groef horizontaal, zoiets wat je nu op de cirkelzaagtafel zou doen?

Die oude foto van Pel had ik ook al gezien, maar helaas ook daar geen voorbeelden. Trouwens die foto lijkt me geen echt praktijk voorbeeld. DMet die mooie kousen ziet hij er meer als een schooljongen uit.
 
P

Pel

Guest
Inderdaad Seek het is geen oude foto, kijk maar naar de schoenen, die hadden ze vroeger alleen aan als ze gingen trouwen, daarna kwamen ze alleen nog maar op hoogtij dagen te voorschijn, en na de mis uit en in de kast.

Groet Pel.
 

Ernest Dubois

Post veel
7 jun 2013
1.032
2
shinglemaker.wordpress.com
Je kan misschien een half uur over de mogelijk gebruik van de varken speculeren en er zijn zeker mensen die het weten, zoals Henk Snellingberg, maar die zitten niet op dit forum. Maar waarom denk je dat het uniek in Nederland voorkomt? Ik bedoel, deze veronderstelling deel ik niet.
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.679
5
Wat ik me voor kan stellen om snel een diepe sponning te maken: Eerst een diepe groef, verticaal. Dan met een grote beitel het hout zoveel mogelijk weg splijten en tenslotte de bodem van de sponning met een boorschaaf vlak maken. Dat gaat denk ik sneller dan de hele sponning met een normale sponningsschaaf schaven. Maar ik weet eigenlijk niet zo snel in welk specifiek geval je een sponning dieper dan een cm of twee nodig hebt. Deur kozijnen?

Het werken met zo'n varken was wel zwaar, en lastig om hem netjes rechtop te houden volgens v.d. Sterre.
 
P

Pel

Guest
@Seek, ik denk niet dat ze voor sponningen werden gebruikt, cirkelzagen bestaan immers al heel lang, daarom werd de sponning er vroeger ook uitgezaagd, er werd niets verknoeid of weg gegooid. Trouwens Seek, ik heb de herdruk van v.d. Sterre, Vier eeuwen Nederlandse schaven besteld, kijk er naar uit om nog wat kennis op te doen van de Nederlandse schaven.

Groet Pel.
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.679
5
Je kan misschien een half uur over de mogelijk gebruik van de varken speculeren en er zijn zeker mensen die het weten, zoals Henk Snellingberg, maar die zitten niet op dit forum. Maar waarom denk je dat het uniek in Nederland voorkomt? Ik bedoel, deze veronderstelling deel ik niet.

Oh ja? Heb je een voorbeeld dan? ;)

Ik ben redelijk bekent met de Engelse schaven traditie en een beetje met de Duitse. De Franse tradities ken ik minder. Ik heb nooit zo'n specifiek geval als ons Varken gezien, een schaaf speciaal bedoeld om een groef verder uit te diepen tot wel meerdere cm diep.
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.679
5
Wat ik me voor kan stellen om snel een diepe sponning te maken: Eerst een diepe groef, verticaal. Dan met een grote beitel het hout zoveel mogelijk weg splijten en tenslotte de bodem van de sponning met een boorschaaf vlak maken. Dat gaat denk ik sneller dan de hele sponning met een normale sponningsschaaf schaven. Maar ik weet eigenlijk niet zo snel in welk specifiek geval je een sponning dieper dan een cm of twee nodig hebt. Deur kozijnen?

Het werken met zo'n varken was wel zwaar, en lastig om hem netjes rechtop te houden volgens v.d. Sterre.

De Varkens worden gemaakt al lang voordat de cirkelzaag op de markt kwam (midden 19e eeuw). De oudste modellen die ik heb gezien zijn vroeg 18e eeuws. En als zo'n traditie er eenmaal inzat, dan bleef hij hardnekkig voortduren, ook al waren er ondertussen andere methoden bekend.

Maar ik weet ook niet zeker of het varken gebruikt werd om sponningen te maken, dat was maar een idee.
 
P

Pel

Guest
@ Seek, dit zijn nu van die momenten dat je denkt, leefde Bert de dorps timmerman nog maar, die wist het zeker en vast, helaas.

Groet Pel.
 

Ernest Dubois

Post veel
7 jun 2013
1.032
2
shinglemaker.wordpress.com
Oh ja? Heb je een voorbeeld dan? ;)

Ik ben redelijk bekent met de Engelse schaven traditie en een beetje met de Duitse. De Franse tradities ken ik minder. Ik heb nooit zo'n specifiek geval als ons Varken gezien, een schaaf speciaal bedoeld om een groef verder uit te diepen tot wel meerdere cm diep.
Je zei "verder uit te diepen" is dat door het ontbreken van een geleider?
Kan je iets meer specifiek zeggen over wat de schaaf van jouw voorbeeld een uitzonderlijk gevel maakt?
Ik heb hier ook zo'n ouder Nooitgedacht schaaf en het grote verschil is die mijn is voorzien van een flink geleider en de stokken zijn een beetje anders.
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.679
5
Ja deze hebben een uitzonderlijk hoge schaats en GEEN geleider. Deze op mijn foto heeft wel een diepte instelling die je door middel van twee schroeven hoger of lager kunt stellen. Vaak zitten er ook een verticale rij gaatjes in de schaats waar een los hoogte-aanslag-blokje in gestoken kon worden.

De schaaf die jij beschrijft lijkt me een normale veerploeg.
 

Ernest Dubois

Post veel
7 jun 2013
1.032
2
shinglemaker.wordpress.com
Ja deze hebben een uitzonderlijk hoge schaats en GEEN geleider. Deze op mijn foto heeft wel een diepte instelling die je door middel van twee schroeven hoger of lager kunt stellen. Vaak zitten er ook een verticale rij gaatjes in de schaats waar een los hoogte-aanslag-blokje in gestoken kon worden.

De schaaf die jij beschrijft lijkt me een normale veerploeg.
OK, een voor een. Geleider. Dat er op de foto geen geleider te zien is kan verschillende betekenissen hebben toch? Niet alleen dat er geen geleider bij die schaaf hoort.
Die van mij lijkt inderdaad op een veer ploeg zoals ik dat zie bij Engels en Amerikans en andere modellen maar dat is het punt want hij heeft ook een schaats van 40 mm met hoog aanslag zoals gezegd. Ook is er precise het zelfde diepte instelling. Als ik de geleider afhaalt is hij dan een varken en niet meer een verploeg? Of is het een varken maar dan een met geleider? Is het een kwestie van de geleider welke niet integraal is?

Ik heb een andere nutteloos maar dan wel leuk speculatie over een mogelijk gebruik. Voor het maken van lijstprofielen is het gewoon een serie groeven in de balk de schaven als diepte indicators en ook dienen die groeven als sporen voor een bolschaaf. Voor een lijst profile met diep reliëfs kan zo'n diep groef misschien wel handig zijn.
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.679
5
Kijk eens in de catalogus van Jos. Harm uit Amsterdam, ca 1900: http://toolemera.com/catpdf/josharm1900cat.pdf
Op de tweede pagina staan de ploegen. Nr. 86 en 89 zijn normale veerploegen. Nr. 90 is een varken. Moeilijk te zien op deze tekeningetjes maar het varken lijkt me dat die dieper kan "ploegen". Hij heeft in elk geval geen zijgeleider. De geleider die genoemd wordt in de beschrijving is de diepte aanslag.
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.679
5
En hier een plaatje waarop je duidelijk kunt zien hoe diep je met een 18e eeuwse Hollandse veerploeg kunt komen. Dat is zeker geen 4 cm diep.

detail_625_2_1410340817.jpg
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.679
5
Maar even speuren op marktplaats levert dit op. Dit is wel een veerploeg, hij heeft namelijk wel een zij geleider. Maar deze steekt heel wat dieper dan de schaaf in mijn vorige post. Het is geen schoonheid...

$_85.JPG
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.679
5
En hier een plaatje waarop je duidelijk kunt zien hoe diep je met een 18e eeuwse Hollandse veerploeg kunt komen. Dat is zeker geen 4 cm diep.

detail_625_2_1410340817.jpg
 

Jelte89

Actieve deelnemer
29 okt 2015
326
3
35
Rijssen
Ik heb niet zo heel veel verstand van schaven. Maar ik heb volgens mij iets wat lijkt op het ding in de eerste post, maar dan zonder handvaten.
Ik zal hem vanavond eens even opzoeken en een foto plaatsen...
 

Deze plek is voor toekomstige tekst. Door nu alvast deze kolom te activeren blijft de kolommen structuur ongewijzigd en de lezerservaring hetzelfde als er hier content geplaatst gaat worden.

Hier kan straks ook info geplaatst worden.