Vragen over werking van hout in een houten werkbank

[hans81]

hoi allemaal,

als beginnend houtbewerker heb ik veel leerzame video's van o.a. Paul Sellers bekeken. Ook heb ik een paar video's uit zijn serie bekeken waarin hij een eigen houten werkbank maakt: Workbench Info Page

Nu heb ik niet iedere video helemaal uitgekeken, dus misschien wordt mijn vraag beantwoord in zijn video's, maar hopelijk kunnen jullie hier iets over zeggen: het gaat over de wiggen die hij in de zij-schotten (aprons) heeft geplaatst, die de poten / het dragende frame verbinden met het blad. Wat is precies het nut van deze wiggen? Als ik het goed begrijp, is dat om de werking (krimp en uitzetting) van het hout, als gevolg van schommelingen in vochtigheid in het hout / omgeving op te vangen.

Maar het is mij nog niet helemaal duidelijk in welke richting deze bewegingen opgevangen kunnen worden: is dat verticaal, dus bijv. uitzetting van deze zij-schotten (aprons), of is het voor het opvangen van bewegingen in het vlak van het werkblad, dus in de breedte van de tafel? Of beide? Of zit het nog anders? Ik zie dat deze zij-schotten met bouten in de poten vastgeschroefd zijn, en ik zie dat het werkblad met schroeven aan het dragende onderstel vastzit. Beperken deze bevestigingen dan niet de natuurlijke werking van het hout?

 

[Bert Vanderveen]

Ik zie op de plaatjes niet waar die wiggen precies zitten, maar in het algemeen geldt dat als een wig gebruikt wordt deze door krimpend materiaal UIT de (kleiner wordende) opening gedrukt kan worden, en bij een groter wordende opening (door uitzetten, bijvoorbeeld) verder IN de opening geklopt kan worden.

In hoeverre dat bij dit ontwerp speelt weet ik dus niet, maar Paul Sellers is wel van de 'school' van houtbewerkers die vindt dat het hele krimp en uitzet verhaal van hout overdreven wordt.

Wiggen in constructies worden dus vooral gebruikt als je beweging mag verwachten, bijv. door het toepassen van groen hout (dus niet gedroogd), of als je een constructie demontabel wilt maken.

 

[Paul90]

Ik ken dit ontwerp goed, zo heb ik mijn werkbank namelijk ook gebouwd (en alle video's erover gekeken) ;-).
De wiggen zorgen ervoor dat de poten altijd strak in de uitsparing van de schort zitten. Bij elke beweging zetten ze zich iets vaster. Er zijn meerdere redenen voor beweging; één ervan is werking van het hout. Een andere is zijwaartse krachten op de uitsparing (vooral tijdens schaven), waardoor de passing over tijd losser zou kunnen worden, zeker als de schort van zacht hout is. En hij noemt de verhuisbaarheid. De werkbank kan vrij eenvoudig uit elkaar worden gehaald in twee schragen en een blad. Door de wiggen zitten de poten iedere keer weer strak vast.

 

[hans81]

Dank voor jullie verhelderende reacties!

Rest alleen nog de vraag: hoe kunnen de poten zich steeds vaster, als de verticale beweging die daar voor nodig is (?) tegen wordt gehouden door de bouten die de poten met het zijvlak waar de wiggen in zitten verbonden is?

 

[Doubledot]

Wel bijzonder inderdaad, dit is niet hoe een krimpvrije constructie hoort te zitten. Immers gaat je blad werken in de breedte (je werkbank wordt in feite dieper) terwijl die aprons werken in hoogte (en die zullen dus niet in de diepte werken). Hierdoor kunnen problemen gaan ontstaan.

Het voordeel aan een werkbank is dat je deze in jouw werkplaats maakt, en daarna in die werkplaats houdt. Dus de condities blijven redelijk gelijk, ik gok dat het daarom wel oké blijft / gaat.

Eigenlijk hoor je bovenop de poten iets van slopgaten te hebben (bijvoorbeeld een extra dwarsregel met slob) waardoor het blad als component los kan werken t.o.v. het onderstel.

 

[Paul90]

De poten kunnen niet meer bewegen, maar de wiggen wel.
De verbinding tussen de poot en short is de enige verbinding die wiebelen tegengaat. De wig zorgt ervoor dat die verbinding heel strak is. In principe wil de wig naar beneden bewegen, dus steeds vaster trekken.

 

[Paul90]

Wel bijzonder inderdaad, dit is niet hoe een krimpvrije constructie hoort te zitten. Immers gaat je blad werken in de breedte (je werkbank wordt in feite dieper) terwijl die aprons werken in hoogte (en die zullen dus niet in de diepte werken). Hierdoor kunnen problemen gaan ontstaan.

Waarom niet? In de gehele constructie zijn de voor- en achterschorten niet verbonden. De losse verbinding tussen blad en gereedschapsgoot laat ruimte voor het blad om te werken, zonder dat dit de schorten naar buiten duwt.
Het achterste schort kan in principe ook vrij bewegen, die zit maar op één lijn verbonden aan de poten. Alleen het voorste schort kan iets minder vrij bewegen, omdat die aan de bovenkant verbonden is aan het blad, en richting onderkant aan de poten.

 

[Doubledot]

Hieronder een screenshot uit filmpje 7, heb ik even snel doorheen gezocht.
Wat je hier ziet is dat de gereedschapbak misschien niet verlijmd is met je werkblad, maar beiden hebbeng een ruimte tot uitzetten, enkel krimpen.

Vuistregel krimpen/uitzetten die wij altijd aanhouden is +-2%. Dat betekend een werkbank van 50cm diepte kan 49cm tot 51cm worden, afhankelijk van de omgeving.

..of zie ik nu iets over het hoofd? Ik mis namelijk een goede constructietekening, enkel de filmpjes. Dus misschien dat er later iets aangepast wordt wat ik niet gezien heb.

 

[Paul90]

Je hebt gelijk, in het ontwerp van Paul Sellers zit weinig ruimte voor uitzetten. Niet aan gedacht. Bij mijn werkbank heeft het werkblad een sponning in plaats van een groef voor de goot, omdat die balk toevallig iets minder hoog was. In die sponning heb ik ruimte gelaten zodat het blad en de goot kunnen uitzetten.

 

[hans81]

hoi, dank weer voor de reacties! Zelf blijf ik de werking van de wiggen moeilijk te begrijpen vinden, vanwege de bouten, op 1 plek zijn er volgens mij 2 punten waar 1 poot gefixeerd zit aan het blad / zij-schotten:

Daar zit dus een bout en een schroef op 1 poot die deze poot met het onderstel verbindt. De bouten, i.c.m. de schroeven die het onderstel met het blad verbinden, beperken naar mijn mening de verticale bewegingsvrijheid, zodat ik zou denken, dat de werking van de wiggen beperkt wordt?

En inderdaad, ik weet niet hoeveel het werkblad in de praktijk zal uitzetten, maar bij de marges van de groeven waar het verlaagde werkblad in valt, lijkt mij dat er niet veel ruimte voor uitzetting is.

Ik vraag mij nu dus af, of ik zelf iets niet goed begrijp door gebrek aan ervaring, want het is net of het ontwerp wel vooruitziet op problemen en ingenieus is, maar tegelijk kan ik het niet goed begrijpen dat dit voldoende bewegingsvrijheid geeft voor uitzetten en krimpen van het hout, vooral de zij-schroten en werkblad, waar je een tangentiële (oriëntatie van de nerf hebt, waar de uitzetting het grootst zal zijn?

 

[Mathijs]

Deze werkbank heb ik een kleine 3 jaar geleden gebouwd, nooit problemen gehad met krimpen/uitzetten/scheuren/vervorming, ondanks dat de bank tegenwoordig in Zweden staat, met grote temperatuurverschillen als consequentie!

Fotoverslag van de bouw:
Werkbank maken

Zo zitten de wiggen:

 

[Paul90]

Zelf blijf ik de werking van de wiggen moeilijk te begrijpen vinden, vanwege de bouten, op 1 plek zijn er volgens mij 2 punten waar 1 poot gefixeerd zit aan het blad / zij-schotten:

De voornaamste verbinding tussen schort en poot, namelijk de poot ingelaten in de schort, geeft stabiliteit tegen scharnieren of afschuiven van de werkbank (afschuiven is als het blad naar links en rechts kan bewegen en de poten mee scharnieren). Als de poot perfect ingelaten is, zonder wig, kan die verbinding over tijd slijten en losser worden en is de constructie niet meer zo stevig. De wig zorg ervoor dat de poot altijd strak in de binnenkant van de uitsparing wordt gedrukt en loodrecht ten op zichte van de schort blijft.
De bout is er alleen voor de vlak-op-vlak verbinding van de poot en schort.

 

[knotwilg]

Als ik het wel heb zit er in de schort een slobgat (of een wat groter gat dan de boutdiameter, het gaat om een paar mm, geen cm's) dat zorgt dat de schort kan krimpen en uitzetten en de bout toch aan de poot trekt.

 

[hans81]

@knotwilg: ik denk dat je gelijk hebt, die tweede bout (bovenste) die het scort met de poot verbind gaat in een groter gat wat neem ik aan bedoeld is om de verticale uitrekking van het schort op te vangen?

Rest nog wel de vraag: waarom zit het werkblad nog wel met een aantal schroeven vast op het onderstel? Want naar mijn mening zit het schort hierdoor op 2 plekken vast waar geen beweging mogelijk is: via de bouten onderaan de poten, en via de schroeven onder het werkblad. Ik zou denken, dat hierdoor de verticale bewegingsvrijheid beperkt wordt van het schort?

(de horizontale bewegingsvrijheid van het blad wordt inderdad misschien via de sponningen in het blad opgevangen?)