Ulmer Hocker in eiken en beuken

[Bert Vanderveen]

Een klein project dat ik begin dit jaar gemaakt heb: een ‘Ulmer Hocker’.
Hocker laat zich vertalen als ‘kruk’, maar dit ontwerp uit 1954/55 is meer dan een kruk: het kan ondermeer ook fungeren als bijzettafeltje en als een soort draagbaar. Het werd in eerste instantie bedacht (door Max Bill, een briljante Duitse ontwerper/architect/kunstenaar, die meestal als hoofdverantwoordelijke voor de Hocker gezien wordt; hoewel ook de Nederlander Hans Gugelot als mede-ontwerper genoemd wordt) als meubel voor de Hochschule für Gestaltung Ulm. Meer info hier: https://de.wikipedia.org/wiki/Ulmer_Hocker



Foto: De voorbereide onderdelen, klaar voor montage

Het origineel werd gemaakt van dennehout en beuken. De grenen planken werden haaks verbonden middels tanden en het beuken werd gebruikt voor een rondhout dat als trek/duwversteviging fungeert en de standlijsten die de contactvlakken beschermen. Ik heb daarvan afgeweken door in plaats van grenen eiken te gebruiken en de hoeken in verstek te verbinden, met enkele domino's — ik gebruik het niet als kruk, dus belasting is geen punt. Het eiken had ik nog liggen en een lengte rondhout van 30 mm doorsnede kocht ik bij Bauhaus. Het overige beuken had ik ook nog liggen. De kosten qua materiaal kwamen onder de drie euro uit : ) De officiële replica die nu verkocht wordt heeft een prijs van meer dan 350 euro. Originele Hockers uit de jaren vijftig leveren op veilingen duizenden euro's op.




Foto: Verlijmd en in de lijmklemmen

Bij het maken ben ik uitgegaan van de oorspronkelijke maten, waarbij ik voor de breedte ietsje afgeweken ben (er zijn meerdere uitvoeringen van de Hocker die onderling verschillende afmetingen hebben). De positie van het rondhout heb ik bepaald door het bestuderen van afbeeldingen op het web & is gecentreerd op ongeveer een vijfde van de hoogte.



Foto: Wigje in het rondhout

Alle zaagwerk (behalve voor het rondhout en de standlijsten) is gedaan met een invalzaag. Het eiken en het beuken voor de standlijsten heb ik zelf gedresseerd. De verlijmde planken bestaan uit vier stroken & hebben een eindmaat van 19 mm dikte. De nerf loopt door over de hoeken. Ik heb gestreefd naar een precisie van een halve millimeter en dat is gelukt (het verlijmen was nog wel een toer…). Kanten heb ik afgeschuind met een fasefrees.



Foto: Het eindresultaat

De afwerking is: machinaal schuren met 120 en 180 grit, vervolgens op de hand met 220 grit. Eerste laag is afgedunde gekookte lijnolie met 10% camelia-olie (dat schijnt vergelen tegen te gaan). Tweede laag idem, minder afgedund. Vervolgens licht opgeschuurd met 0000 staalwol en ook staalwol gebruikt om een zelf gemaakt mengsel van bijenwas en druivenpitolie aan te brengen. Na uitharding dat opgewreven met een zachte doek.



Foto: Het eindresultaat, recht van voren

Eindmaten: 442 mm hoog, 390 mm breed, 295 mm diep.
Gebruikte gereedschappen: Festool TS55R invalzaag, OF1010 bovenfrees, Kapex 120 afkortzaag, CMS+TS55 zaagtafel, DF500 Dominofrees, RO150 en RO90 schuurmachines, Hammer A3 31 vlak+vandiktebank, Hammer N4400 bandzaag, Contimac CH10 kolomboor met Forstnerbit 20 mm, Bessey Uniklamps UK60 + UK30



Foto: Detail van de wig in het rondhout en de beuken standlijst



Foto: Hoekdetail - te zien is dat er toch wat hout uitgebroken is


Geleerd dat: je geschaafd en geschuurd hout even met alcohol nat moet maken om te zien hoe de afwerking wordt (ben ik vergeten); wiggen in rondhout echt symmetrisch moeten zijn (wijkt wat af); heel droog eiken makkelijk splintert (had beter wat tape gebruikt op de zaagsnedes).

 

[Kor]

Netjes gemaakt en afgewerkt. Die standlijsten zijn een mooi en functioneel detail.

Ik zou toch geneigd zijn om de bovenhoeken anders te verbinden. De originele tandverbinding is waarschijnlijk een stuk beter bestand tegen schranken (door zijdelingse belasting) dan een verstekverlijming met domino's. Model en afmetingen nodigen nogal uit om er toch even op te gaan zitten; dat je dat zelf niet van plan bent hoeft bezoek er niet van te weerhouden...

De hamvraag is hier uiteraard: Wat heb je met de 9e domino gedaan ?

 

[Bert Vanderveen]

Er wil nog wel eens een domino in een gat van de MFT verdwalen, dan is een reserve handig...

 

[henkverhaar]

Het zal wel aan mij liggen, maar mij ontgaat een beetje de kennelijke 'bijzonderheid van het (oorspronkelijke) ontwerp. Ik zie gewoon een uiterst simpel 'tafeltje'...

Overigens verwacht ik dat die verbinding sterk genoeg is. De zigzagstoel van Rietveld kun je ook gewoon op zitten - zelfs zonder de hoekverstevigingen die hij zelf kennelijk wel aanbracht.

 

[Blom3dd]

Tja Henk het is een design klassieker, en ook als meubelmaker vind ik dat je de historie niet moet onderschatten. Het is een leuk stukje (kunst)geschiedenis. Ik vind de stelling - form follows function - erg belangrijk in een ontwerp. En die zigzagstoel is een leuk statement maar niet echt lekker om op te zitten. Ik hoop niet dat de erven van Max Bill nu Bert gaan aanklagen wegens vernaggeling van het beroemde ontwerp (Maakt mij niet uit hoor, Beter goed gejat dan slecht bedacht..)
https://nl.wikipedia.org/wiki/Categorie:Kunststroming
Met als leukste nieuwe stroming Wildbreien.

 

[Bert Vanderveen]

Ik hoop niet dat de erven van Max Bill nu Bert gaan aanklagen wegens vernaggeling van het beroemde ontwerp (Maakt mij niet uit hoor, Beter goed gejat dan slecht bedacht..)

Die erven kunne me niks maken - het namaken van 'beschermde' ontwerpen voor privégebruik is gewoon toegestaan.

En Henk heeft gelijk over de sterkte — ik ben er even op gaan zitten en 120 kilo houdt-ie wel...

 

[Roeland]

Leuk gedaan!!!
Dat uitbreekseltje bij het verstek kun je er nog wel uitschaven zit er zo te zien niet al te diep in.
Hoe heb je de standlijst (onder) vastgezet ik zie een sponning in de onderzijde van de zijkanten hoop dat je deze niet verlijmd hebt, langs over dwars gaat geheid verkeerd (natuurlijke werking van het hout) dit moet een verbinding zijn die het werken van het hout toestaat.
Ik zie ook dat je de standlijst gelijk hebt gehouden met de zijde hier geld gelijk is ongelijk (is ons op de vakschool er ingestampt) Dus iets terug laten vallen en je hebt geen probleem.

Groetnis , Roeland

 

[Bert Vanderveen]

@Roeland Thanks!
Het uitbreekseltje zit me niet heel erg dwars. Punt is dat ik de binnenranden fase-gefreesd had voor het verlijmen en de buitenranden erna — als ik dan ging schaven zouden die fases wat rommelig worden.
De standlijst heb ik puntsgewijs verlijmd, met nadruk op het midden, in de hoop dat het krimpen/uitzetten mee gaat vallen. Ik denk dat eiken daar minder gevoelig voor is dan het vuren dat origineel gebruikt werd; je ziet op plaatjes van oudere exx. in vuren/beuken in musea en op veilingen dat de lijsten soms meerdere mm's uitsteken.
Mocht het op termijn niet 'mooi' blijven, dan maak ik een nieuwe ('betere') of haal de zijden over de freestafel (die ik net heb!). Achteraf vind ik het rondhout ook wat te fors, dat zou ik bij een volgende slanker aanhouden (heb nog geen draaibank, dus ben afhankelijk van wat ik kan kopen).